Πότε το σπίτι «δηλητηριάζει» τα παιδιά

Οι τοξικές παγίδες που κρύβει ένα σύγχρονο σπίτι για τα μικρά παιδιά είναι πολλές.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι γονείς πασχίζουμε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον για τα παιδιά μας και συνήθως οι προσπάθειές μας καρποφορούν. Ωστόσο τα απρόοπτα συμβαίνουν: σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Κέντρου Δηλητηριάσεων το οποίο λειτουργεί στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», περισσότερες από τις μισές δηλητηριάσεις τον χρόνο (54,2%) αφορούν παιδιά ηλικίας από μερικών μηνών ως 14 ετών και η συντριπτική πλειοψηφία από αυτές συμβαίνει στο σπίτι. Ιδιαίτερα επιρρεπή είναι τα παιδιά μεταξύ ενός και πέντε ετών, τα οποία «πετυχαίνουν» να εμπλέκονται στο 78,2% των δηλητηριάσεων της παιδικής ηλικίας. Στη βρεφική ηλικία (0-1 έτους) συμβαίνει το 6,3% των παιδικών δηλητηριάσεων, στην ηλικία 5-10 ετών το 11,3%, ενώ σαφής μείωση παρατηρείται στην ηλικία 10-14 ετών (4,2%).

Από τι κινδυνεύουν όμως τα παιδιά; Αν ανατρέξει κανείς στα στοιχεία του Κέντρου Δηλητηριάσεων θα διαπιστώσει ότι τα αίτια των δηλητηριάσεων βρίσκονται, λιγότερο ή περισσότερο, σε όλα τα σπίτια. Πρόκειται για ουσίες που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι οι τάσεις της ζωής μας αντικατοπτρίζονται στα ποσοστά δηλητηριάσεων. Παραδείγματος χάριν, τα ποσοστά δηλητηρίασης από παρακεταμόλη έχουν αυξηθεί στη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας, ενώ παράλληλα έχουν μειωθεί τα ποσοστά δηλητηρίασης από ασπιρίνη. Αντίστοιχα δραματική είναι η μείωση δηλητηριάσεων από ναφθαλίνη η οποία έχει αντικατασταθεί από άλλα σκοροκτόνα. Το ΒΗΜΑscience ζήτησε τη βοήθεια της κυρίας Πολυξένης Νέου, διευθύντριας του Κέντρου Δηλητηριάσεων, σε μια προσπάθεια να μειωθούν οι δηλητηριάσεις και, ακόμη σημαντικότερο, οι θάνατοι παιδιών από αυτές.

Τσιγάρα και αλκοόλ!

Μπορεί να μας φαίνεται απίθανο, αλλά έτσι είναι: τα τσιγάρα αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για τα παιδιά! Οχι, δεν αναφερόμαστε στις αναμφισβήτητα βλαβερές συνέπειες του παθητικού καπνίσματος, αλλά στη μάσηση και κατάποση των τσιγάρων. Εχει υπολογιστεί ότι 60 χιλιοστόγραμμα νικοτίνης (το ισοδύναμο 30 περίπου τσιγάρων) είναι ικανά να σκοτώσουν έναν ενήλικο που δεν καπνίζει. Η κατάποση ενός και μόνο τσιγάρου από ένα παιδί ηλικίας ενός χρόνου μπορεί να θέσει τη ζωή του σε σοβαρότατο κίνδυνο. Τα συμπτώματα δηλητηρίασης από νικοτίνη μπορούν να είναι ναυτία και εμετός, ταχυκαρδία, κράμπες στο στομάχι, εφίδρωση, δυσκολία στην αναπνοή. Η δράση της νικοτίνης ασκείται στους χολινεργικούς νευρώνες του εγκεφάλου τους οποίους αρχικά ενεργοποιεί και στη συνέχεια αναστέλλει προκαλώντας νευρομυϊκή καταστολή. Περιττό λοιπόν να πούμε ότι το κουτί των τσιγάρων δεν είναι παιχνίδι για παιδιά (μπορεί σήμερα να μην είναι σε θέση να το ανοίξουν, αλλά αύριο θα μπορούν και πιθανότατα θα θελήσουν να δοκιμάσουν αυτό που βλέπουν να βάζουν στο στόμα τους ο μπαμπάς και η μαμά). Σε περίπτωση που δεν προλάβουμε την κατάποση νικοτίνης, το παιδί θα πρέπει να μεταφερθεί αμέσως στο νοσοκομείο.

Εξίσου σοβαρή μπορεί να είναι η δηλητηρίαση των παιδιών από αλκοόλ. Οι ειδικοί του Κέντρου Δηλητηριάσεων μάλιστα έχουν προσέξει ότι οι δηλητηριάσεις από αλκοόλ αυξάνουν γύρω από τις μεγάλες γιορτές. «Ας δοκιμάσει λίγο, δεν θα πάθει τίποτε» λέει ο παππούς, μια δεύτερη γουλιά έρχεται από τον θείο, πιθανότατα το παιδί βρίσκει την ευκαιρία να πιει λιγάκι ακόμη με δική του πρωτοβουλία, καθώς στη γενική ευφορία και παρά την παρουσία πολλών ατόμων έχει μείνει χωρίς πραγματική επίβλεψη. Αποτέλεσμα; Μετά τα αστεία, το παιδί αποσύρεται για ύπνο και εμείς νομίζουμε ότι νυστάζει. Στην πραγματικότητα, το παιδί πέφτει σε κώμα καθώς η αιθανόλη προκαλεί, μεταξύ άλλων, υπογλυκαιμία.

«Ούτε για δοκιμή δεν δίνουμε στα παιδιά οινοπνευματώδη ποτά» δήλωσε η κυρία Νέου και πρόσθεσε: «Η ποσότητα που τους προκαλεί μέθη είναι εξαιρετικά μικρή. Τα παιδιά θα πρέπει να εκπαιδευτούν ώστε να τα θεωρούν απαγορευμένο είδος, αλλά και οι ενήλικοι να προσέχουν πού αφήνουν το ποτό τους. Ιδιαίτερα τα άχρωμα ποτά, όπως ρακί, τζιν, βότκα, μπορούν εύκολα να εκληφθούν ως νερό και να προκαλέσουν σοβαρή δηλητηρίαση». Σε περίπτωση κατανάλωσης αλκοόλ από παιδιά, τηλεφωνήστε στο Κέντρο Δηλητηριάσεων και ακολουθήστε πιστά τις οδηγίες των ειδικών. Η χορήγηση σακχαρούχου διαλύματος (ζαχαρόνερου) ενδείκνυται όταν έχουμε αντιληφθεί ότι το παιδί κατανάλωσε αλκοόλ και είμαστε μακριά από νοσοκομείο ή κέντρο υγείας.

Παρά το γεγονός ότι όλοι γνωρίζουμε ότι τα φάρμακα είναι δυνητικά θανατηφόρα αν ληφθούν σε ικανές ποσότητες, τα φάρμακα αποτελούν την πρώτη αιτία δηλητηριάσεων με ποσοστό γύρω στο 40%, με δεύτερα τα προϊόντα οικιακής χρήσης (24%). Η πείρα έχει δείξει ότι εξαιρετικά επικίνδυνα μπορούν να είναι τα αντιυπερτασικά φάρμακα των ενηλίκων, καθώς η επίδρασή τους μπορεί να είναι μοιραία για ένα παιδί. Ομοίως πολύ επικίνδυνα είναι τα αντικαταθλιπτικά ή αντιεπιληπτικά φάρμακα, ενώ οι ρινικές σταγόνες μπορούν σε μεγάλες δόσεις να προκαλέσουν σπασμούς. Βασικούς κανόνες προστασίας για την αποφυγή δηλητηριάσεων από φάρμακα μας έδωσε η κυρία Νέου: «Χορηγούμε φάρμακα μόνο με συνταγή γιατρού. Πετάμε πάντα τα φάρμακα που έχουν λήξει ή αλλοιωθεί. Δεν βάζουμε τα φάρμακα σε άλλη συσκευασία από τη δική τους (κουτί, μπουκάλι). Διαβάζουμε τις οδηγίες της συνταγής και δεν αλλάζουμε τη δοσολογία. Πολλά λάθη στη χορήγηση φαρμάκων γίνονται τη νύχτα. Δεν χορηγούμε φάρμακο με σβηστό ή λιγοστό φως. Ανάβουμε το φως και ελέγχουμε το είδος και την ποσότητα που χορηγούμε. Τα φάρμακα φυλάσσονται πάντοτε μακριά από τα παιδιά και, προτιμότερο, κλειδωμένα».

Προϊόντα οικιακής χρήσης

Η χλωρίνη (και άλλα λευκαντικά), τα απορρυπαντικά και τα καθαριστικά κρατούν τα σκήπτρα σε αριθμό δηλητηριάσεων από προϊόντα οικιακής χρήσεως, με τα πετρελαιοειδή, τα εντομοκτόνα και τον υδράργυρο του θερμομέτρου να ακολουθούν. Στην πραγματικότητα, τα παιδιά δεν έχουν κανένα λόγο να έλθουν σε επαφή με αυτά τα προϊόντα, η θέση των οποίων είναι σε κλειστά-κλειδωμένα ντουλάπια μακριά τους. Η κυρία Νέου επισημαίνει: «Στο εμπόριο κυκλοφορούν είδη καθαρισμού με καπάκι ασφαλείας, που δύσκολα μπορεί να ανοίξει ένα μικρό παιδί. Καλό είναι να προτιμούνται αυτές οι συσκευασίες. Αλλά προσοχή να μην αφήνουμε ποτέ κατά την ώρα της καθαριότητας του σπιτιού ανοιγμένα μπουκάλια, αφύλακτα. Ομοίως, θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στη χρήση σκοροκτόνων, η ναφθαλίνη πολύ συχνά καταλήγει στο πάτωμα και εκλαμβάνεται για καραμέλα. Το ίδιο συμβαίνει και με τις εντομοαπωθητικές πλακέτες ή τις μικρές μπαταρίες ρολογιών ή παιχνιδιών».

Τι να (μην) κάνουμε

Οι περισσότερες δηλητηριάσεις (80,17%) συμβαίνουν μέσω της πεπτικής οδού. Παρά την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι ο εμετός είναι η καλύτερη λύση στην περίπτωση που το παιδί καταπιεί μια βλαβερή ουσία, αυτό δεν ισχύει πάντα. Οπως εξηγεί η κυρία Νέου «υπάρχουν ουσίες των οποίων η κατάποση προκαλεί εμετό, όπως παραδείγματος χάριν η νικοτίνη. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο εμετός θα γίνει αυτόματα. Η λογική να απομακρύνουμε με τη βοήθεια του εμετού τη βλαβερή ουσία από τον οργανισμό του παιδιού ισχύει, ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις όπου η πρόκληση εμετού απαγορεύεται. Δεν προκαλούμε λοιπόν εμετό όταν η ουσία που ελήφθη είναι καυστική. Υπάρχει κίνδυνος η επαναφορά της στον οισοφάγο να προκαλέσει διάτρηση. Ομοίως, δεν προκαλούμε εμετό όταν το παιδί κάνει σπασμούς καθώς υπάρχει κίνδυνος πνιγμονής. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση κατάποσης πετρελαιοειδών καθώς ο εμετός μπορεί να προκαλέσει πνευμονία από εισρόφηση. Τέλος, δεν προκαλούμε εμετό όταν έχει καταποθεί ένα ξένο σώμα, όπως παραδείγματος χάριν, νομίσματα, βόλοι, μπαταρίες».

Στις παραπάνω περιπτώσεις η σύσταση των ειδικών είναι να αραιώνουμε τη συγκέντρωση της βλαβερής ουσίας στον οργανισμό του παιδιού χορηγώντας μισό ποτήρι νερό ή μισό ποτήρι γάλα. Μεγαλύτερες ποσότητες πρέπει να αποφεύγονται καθώς ευνοούν την πρόκληση εμετού. Οι τελευταίες διεθνείς οδηγίες συνιστούν επίσης τη λήψη ενεργού άνθρακα (σκόνη carbomix ή κάψουλες norit) για την παρεμπόδιση της απορρόφησης της βλαβερής ουσίας, ιδιαίτερα όταν το παιδί βρίσκεται μακριά από νοσοκομείο ή κέντρο υγείας προκειμένου να κερδηθεί χρόνος. Οταν το παιδί έχει καταπιεί ξένο σώμα το οποίο είναι αδρανές, η σύσταση είναι να εντοπίζεται το ξένο σώμα με τη βοήθεια απεικονιστικών τεχνικών και στη συνέχεια να παρακολουθούνται τα κόπρανα για να διαπιστωθεί ότι υπήρξε αποβολή του. (Απαιτείται υπομονή, καθώς αυτό μπορεί να συμβεί και μια εβδομάδα μετά την κατάποση.)

Οι δηλητηριάσεις δεν συμβαίνουν όμως μόνο έπειτα από κατάποση ουσιών. Για τις περιπτώσεις εκείνες όπου το δέρμα και τα μάτια έχουν έλθει σε επαφή με τοξική ουσία η κυρία Νέου συνιστά «άμεση απομάκρυνση των ρούχων και ενδελεχές πλύσιμο. Οσο για τα μάτια, θα πρέπει να πλένονται για 15 λεπτά με τρεχούμενο νερό προκειμένου να προστατευτεί ο κερατοειδής και φυσικά να ακολουθήσει εξέταση από οφθαλμίατρο».

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΜΒΕΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ

«Η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη» και αυτό ισχύει και για τις δηλητηριάσεις. Από την εμπειρία του Κέντρου Δηλητηριάσεων αλλά και τη διεθνή βιβλιογραφία καθίσταται σαφές ότι η στάση των γονέων είναι το κλειδί για την αποφυγή των δηλητηριάσεων. Δύο είναι τα συχνότερα λάθη των γονέων: η υποεκτίμηση του κινδύνου και η υπερεκτίμηση είτε των δυνατοτήτων του παιδιού είτε της δικής τους προσοχής. Με άλλα λόγια, θέσεις του τύπου «το δικό μου το παιδί δεν τα κάνει αυτά» ή «εγώ το προσέχω το παιδί μου» ή «εγώ του έχω μάθει να προσέχει» είναι συνταγή για την καταστροφή! Τα παιδιά είναι αφενός απρόβλεπτα και αφετέρου περίεργα, αρέσκονται να εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους και συχνά τον εξερευνούν δοκιμάζοντας με το στόμα τους ουσίες που τράβηξαν την προσοχή τους. Φυσικά και θα τους μάθουμε ότι η χλωρίνη δεν πίνεται, αλλά καλύτερα να μην έρθουν σε επαφή μαζί της. Ομοίως, θα του πούμε ότι τα φάρμακα του παππού είναι μόνο για εκείνον, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να τα αφήνουμε εκτεθειμένα στο τραπέζι της κουζίνας.

Εφόσον όμως συμβεί το αναπάντεχο _ και δεν χρειάζεται πολύς χρόνος για αυτό _ θέσεις του τύπου «δεν θα πάθει και τίποτε που έγλειψε την εντομοαπωθητική πλακέτα» ή «μια μόνο γουλιά από το φάρμακο κατάπιε, δεν θα το πειράξει» δείχνουν απλώς ανευθυνότητα. Η δόση κάνει το δηλητήριο και οι δόσεις που είναι τοξικές για τα παιδιά μπορούν να είναι πολύ μικρές. Μόνο οι ειδικοί του Κέντρου Δηλητηριάσεων είναι σε θέση να εκτιμήσουν τον κίνδυνο.

Σε περίπτωση δηλητηρίασης

1. Διατηρήστε την ψυχραιμία σας!

2. Διευκρινίστε το είδος της ουσίας, την ποσότητα του ελήφθη καθώς επίσης και τον χρόνο που έγινε αυτό.

3. Τηλεφωνήστε στο Κέντρο Δηλητηριάσεων 210-7793777, δώστε τις λεπτομέρειες που θα σας ζητηθούν και ακολουθήστε πιστά τις οδηγίες που θα πάρετε.